Atasözü ve Deyim Çevirileri

[İselimissiz]

Çeviri konusunda en çok zorlanılan yerlerden biri de hiç şüphesiz atasözleri ve deyimler. Bize yabancı bir kültürden gelen temellerini hiç bilmediğimiz bir tarihe dayanan bu atasözleri ve deyimler, hakklarında ufak bir açıklama eşliğinde anlamlarını ve çeviri yöntemlerini paylaşmak amacıyla açtım bu başlığı.
Atasözü çeviri konusunda yapılabilecek bir kaç teknikten bahsetmek istiyorum. Bu teknikler öznel olduğundan pekala sizlere ters gelebilir. Farzedelim atasözü veya deyimin anlamını hiç bir yerde bulamadınız. Velhasıl bu durumda yapmanız gereken bu atasözünün veya deyimin peydahlandığı diyaloğu enine boyuna incelemektir. Atasözünün kelime çevirisinden genelde sonuç elde edemeyeceğinizden o diyaloğa en uygun olan atasözümüzü yerleştirmeniz doğru yapılacak şeydir pek tabi. Gelelim birtakım atasözü ve deyimlere(ve bunları çevirmekte kullanılacak olan en ideal yöntemlere);
Give a dog bad name and hang him: Adamın adı çıkacağına canı çıksın

Better late than never: Geç olsun güç olmasın(bu atasözünde kelime çevirisiyle orjinal anlama yankın bir sonuç elde edebiliriz göründüğü üzere)

Easy come, easy go: Haydan gelen huya gider

Barking dog never bites: Havlayan köpek ısırmaz(kelime çevirisi bunda da işe yarar)

It never rains, but pours: Aksilikler hep üst üste gelir

Your mother alone will be wail on you: Ağlarsa anam ağlar, gerisi yalan ağlar

You can`t teach an old dog new tricks: Ağaç yaşken eğilir (yaşlı bir köpeğe yeni numaralar öğretemessinini Türkçede anlamca en yakını bu atasözüdür)

Save up something for a rainy day: Ak akçe kara gün içindir (yağmurlu gün için stok yapamyı ihmal etme gibi bir anlam çıkmakta çviriden lakin bunu Türkçeye yukarıdaki gibi uyarlıyabiliriz)

All that glitters isn`t gold: Her sakallıyı deden sanma

Better lose the saddle than the horse: Zararın neresinden dönülürse kardır (Burada ise atı kaybetmekdense eyeri kaybetmek evladır demiş. Bunun kökeni eskiden at üstüne girilen bahislere dayanır. O zamanlar savaş atları bir hazine değerinde olduğundan gerek kumar gerekse yapılan yarışmalar at üstüne gerçekleşilirdi. Bunun sonucunda eğer yarışmaya girdikten sonra yarışmacı çekilirse atın kıymetli koşum takımlarından vazgeçmek zorundaydı. Lakin atını kaybetmezdi. Bunu Türkçedeki en yakın atasözüyle bağdaştırabiliriz)

A rolling stone gathers no moss: Yuvarlanan taş yosun tutmaz(Birebir kelime çevirisi yapmak kafidir)

If the cap fits, wear it: Yarası olan gocunur

Cheats never prosper: Yalancının mumu yatsıya kadar yanar(aynı şekilde burada hile asla başarılı, daim olmaz demektedir birebir çeviride. Ama yalancının mumu yatsıya kadar yanar dersek sizce de daha güzel durmuyor mu?)

Too many cooks spoil the broth: Horozu çok olan köyde sabah erken olur

Talk of the devil and you`ll see his hoofs: İti an çomağı hazırla

A friend in need is a friend indeed: Dost kara günde belli olur(Burada çeviriyi kelimesi kelimesine yaparsak iytiyaç duyulan arkadaş gerçek arkadaştır olur. Lakin ben çevirilerimde gerek bunu direk karşılayan bir atasözü olduğundan ve gerekse bu duruma bu atasözü daha uygun olduğundan bunu kullanırım.)

Don`t teach your grandmother to suck eggs: Tereciye tere satılmaz (bunun anlamını ben ilk karşılaştığımda diyalogtan çıkarmış sonra araştırdığımda doğru bir tahminde bulunduğumu anlamıştım)

Do as the Romans do when in Rome: Ya bu deveyi güdersin, ya bu diyardan gidersin(burada kelime çevirisinden yola çıkarsak Roma'da Romalılar gibi davranmalısın çevirisini mantığımızla tartarak en yakın atasözünü rahatça bulabiliriz)

Speech is silver, but silence is gold: Söz gümüşse sükut altındır(direk kelime çevirisi kafidir fazla söze gerek yok)

The early bird gets the worm: Sona kalan dona kalır

He that laughs last laughs best: Son gülen iyi güler (kelime çevirisi yeterli olup benzeri atasözünü hemen bulabiliriz)

Once burnt twice shy: Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer(burada anlam ateşte vb yanan daha çekingen yaklaşır gibi bir anlam çıkmaktadır. Yani bir kez bu acıyı çekmiş olan artık daha dikkatlidir bu konuda denmek istenir. Enyakın atasözü gayet barizce ortada)

Good words are worth much, and cost little: Tatlı söz yılanı deliğinden çıkarır (aslında burada kelime çevirisiyle tatlı söz yükte hafif pahada ağır gibi bir anlam çıkmaktadır amma velakin buna en yakın atasözü Türkçemizde ilişiktedir. Yok siz deminki gibi yazarsanız gene anlam bozukluğu olmaz buyrun yazın)

Throw out a sprat to catch a mackerel: Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez (Burada hem kelime anlamlarını bilmek hemde onu mantık süzgecinden geçirerek en yakın anlamı çıkarabiliriz)

All his geese are swans: Karga yavrusunu şahin görür(aslında bunun kelime anlamı herkes kazlarını kuğu görür olu. Ama buna en yakın Türkçe atasözü Karga yavrusunu şahin görür olacaktır.

As you make your bed, you lie on it: Kendi düşen ağlamaz (Hem kendi yatağını yaparsan üzerine uzanmaya müstehaksın gibi müstehcen bir anlamı var bu atasözünün lakin biz bunu rahatlıkla Kendi düşen ağlamaz şekline çevirebiliriz ve aynı amaca hizmet eder.

Spare the rod and spoil the child: Kızını dövmeyen dizini döver (burada aynı şekilde sopasını sakınan çocuğunu şımartır gibi bir anlam çıkar ingilizce atasözünden, ben bunu en yakın olarak bu atasözüyle ilişkilendirdim. Eğer karakter erkekse çocuk olarak da değiştirebilrsiniz elbet mahzuru olmaz)

The apples on the other side of the wall are the sweetest: Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür

Nothing venture, nothing have: Korkak bezirgan ne kar eder ne ziyan(burada kelime çevirisi olarak riske girilmez ise kazanç elde edilemez şeklinde çeviririz. ardından en yakın atasözünü buluruz görüldüğü üzre)

Cowards die many times before their deaths: Korkunun ecele faydası yoktur(Burada korkak, ödlek kimse zaten ecelinden önce defalarca ölmüştür(mecaz) şeklinde birebir çeviri yapılabilir. Ama böyle bir çeviriyle acemiliğinizi ele vermiş olursunuz. Asıl doğrı çeviri Korkunun ecele faydası yoktur şeklindedir)

The rotten apple injures its neighbours: Körle yatan şaşı kalkar(burada çürük elma diğer elmalarada zarar verir şeklinde bir çeviri çıkar birebir çeviriden. Ama buna en yakın olarak; üzüm üzüme baka baka kararır, körle yatan şaşı karkar vb şeklinde birkaç atasözünü kullanabiliriz)

Bad news travels fast: Kötü haber tez yayılır (Direk kelime çevirisi yeterli olur burada)

As you sow, so you shall reap: Ne ekersen onu biçersin (birebir kelime çevirisi ile bile sonuca ulaşabiliriz)

Everything comes to him who waits: Sabreden derviş muradına ermiş(Bekleyen sabreden kişi istediklerini elde eder gibi bir anlam çıkar rahatlıkla bu atasözünü kullanabiliriz)

It`s not over until the fat lady sings: Dereyi görmeden paçaları sıvama(burada direk bir mecaz kullanılmıştır. Fat lady opera sanatçısına işaret eder. Bir kültür farklılığıda burada göze çarpar. Uzun lafın kısası yapılması gereken doğru çeviri yukarıdaki gibidir)

Arkadaşlar belki bu atasözlerini biliyor belkide okumuştunuz. Benim amacım ileride karşılaşacağınız atasözü ve deyim çevirilerinde takınmanız gereken genel tutumları açıklmaya, örneklendirerek gözler önüne sermeye çabaladım. Umarım yararlı olur. Dökümanı tamamiyle tarafımdan hazırlanmış olup her hakkı saklıdır. Hepinize iyi çeviriler dilerim.

[spartiate]

teşekkürler lord_revan... atasözleri bazen dikkatsizlik eseri aynen bile çevriliyor ne yazıkki... güzel bir rehber olmuş, bir ara incelemek lazım iyice, çoğunu bilmiyordum bunların...

[RoMe]

valla çok hoş olmuş ne diyeyim eline sağlık.

[Shiniko]

Ellerine sağlık, süper faydalı oldu bu kaynak benim için. Çoğunun hem anlamını hem de nasıl çevrileceğini öğrenmiş oldum.

[rockchu]

En çok dede sözü deyim gibi şeylerde zorlanıyordum çok iyi oldu bu başlık ellerine sağlık.

[Seifukusha]

once bitten, twice shy: sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer.
what goes around comes around - ne ekersen onu biçersin.

bunlar da benden.

[Cemis]

Teşekkürler, güzel bir döküman olmuş.

[Drakai]

The early bird gets the worm: Sona kalan dona kalır

Bunu yerine erken kalkan yol alır da denebilir.

[Susano'o]

güzel bir köşe olmuş faideli.

[Mss. Pretty Queen]

Bunun için biraz da atasözü bilmek gerekiyor, çok fazla bilmediğim için de bazen kala kalıyorum çevirdiğimiz yer geçti gerçi ama
"aradaki çit, arkadaşlıkları yeşil tutar" (ingilizcesini hatırlayamayacağım) ın bizim atasözlerimizde bir karşılığı var mı?
komşu çitin arkasındaki çimenler daha yeşil gözükür gibi bir şey varmış, onunla alakası yok zaten (komşunun tavuğu komşuya kaz görünür, o).
bir bilen, aklına gelen olursa, şimdiden teşekkürler^^

[spartiate]

hedges between keep friendships green; hımm buna karşılık gelen bir atasözü bilmiyorum ben:D türkçem yetmediXD

[Susano'o]

anladığım kadarıyla arkadaşlar ile alış satış yapılmaz gibi birşey kastediyor. arkadaşına arabanı sattın, adam da aldı, eninde sonunda ters bişey çıkar arabadan, belki senin de bilmediğin bir şey hatta. ama o yüzden aranızda soğuk rüzgarlar eser. ama arkadaşlarınla para mevzularına girmezsen arkadaşlıkların sağlam kalır. ben böyle anladım.

[İselimissiz]

Burada ''Arkadaşınla çok içli dışlı olmaz isen arkadaşlığınız sağlam kalır'' gibi bir anlam var. Bunu dilimize uyarlarsak ''Çok muhabbet tez ayrılık getirir'' diyebiliriz. Daha yakın anlamlı bir atasözü bulamadım ama zannederim bu, anlamı karşılayacaktır. Umarım yardımcı olmuştur.

[spartiate]

lord_revan'ın türkçesi benden daha iyiymiş, evet çok muhabbet tez ayrılık getirir güzel bir karşılık oldu bencede:)

[Mss. Pretty Queen]

teşekkür ederim^^

[Karia_Chan]

Bu çok yararlı bi başlık olmuş.. Çoğu çeviri yaparken hiç karşıma çıkmadı şimdiye kadar ama artık karşıma çıkınca ne yapacağımı biliyorum Teşekkürler araştırma için.

Gene de karşıma bi deyim çıkınca keşke japonca bilsem diyorum, çünkü eğer karşılaştırma yapacak olursak japonların kültürü, deyimleri bizimkilere daha çok benziyor. İngilizceleri bazen alakasız olabiliyor.

[Seifukusha]

Lord_Revan güzel çevirmiş bence. Tebrik ederim.

[gezz+]

özellikle redakte yapan arkadaşlar bunlara dikkat ederlerse gerçekten iyi çalışmalar ortaya çıkaracaklardır. yazı için teşekkürler, üşenmeyip yazmışsın.

[Skullchukka]

Bu çok zor bir çeviridir; pek çok kişi "uyuyan köpeği uyandırma" gibi çevirse de tam karşılığı o değildir.
Don't wake the sleeping dog - Fincancı katırlarını ürkütme.

[Mss. Pretty Queen]

uyuyan yılanı mı derler ne neyse ben başka bir şey söyleyecektim, geçen gün lovely complex de karşıma çıktı, nette de bayağı bir arattım bulamamıştım. geçen gün transformers filminde gördüm:
Do you wanna piece of me?
Dalaşmak mı istiyorsun?

bilinen bir şey mi bilmiyorum ama ben bilmiyordum ^^

[Deddo]

"Do you wanna piece of me?" bildiğimiz, Türkçedeki "Kaşınıyon mu?"

[Zax]

" You pulled the trigger " var bir de. Manası tetiği sen çektin de gerçek anlamı " Bunu sen istedin " miş. Verildi mi daha önce bilmiyorum. Verildiyse pardon xD

Edit; Ahaha kıt ingilizceyle bu kadar yardımcı oluyoruz xD

[gezz+]

"do you wanna piece of me" bi ihtimal "benden bir parça mı istiyorsun" manasına gelebilir heh aynen o yanlış anladığınız şekilde yani. ya da "sana iki tane yumruk geçirsem iyi mi" olabilir. tabi yanlış da olabilirim.

[AreaOfEffect]

Güzel liste olmuş.

Ayrıca "If the cap fits, wear it" hem cap hem de shoe ile kullanılabiliyor.

[Ryoko Yoichi]

"do you wanna piece of me" bi ihtimal "benden bir parça mı istiyorsun" manasına gelebilir heh aynen o yanlış anladığınız şekilde yani. ya da "sana iki tane yumruk geçirsem iyi mi" olabilir. tabi yanlış da olabilirim.

Ben o heo iki anlamini duymustum xD

'Do you wanna piece of me?'
'Yeah, of course'